Top 4 # Gà Chọi Thổ Hà Xem Nhiều Nhất, Mới Nhất 4/2023 # Top Trend

(BGĐT) – Thổ Hà, xã Vân Hà, huyện Việt Yên (Bắc Giang) được biết đến với nhiều nghề truyền thống nức tiếng gần xa. Nơi đây cũng lưu truyền không ít câu chuyện kỳ thú về thú chơi chọi gà. Thậm chí, nghề nuôi gà chọi ở Thổ Hà nổi danh không chỉ trong nước mà còn ra cả nước ngoài.

Khách du lịch nghe giới thiệu về gà chọi Thổ Hà. Ảnh: Trần Đức

Nhiều người cho rằng, do nằm ở vị trí đắc địa, thế đất long chầu hổ phục vốn là điểm giao thương đông đúc trên bến, dưới thuyền ngày xưa nên Thổ Hà là vùng đất có nhiều “kỳ kê” được dân chơi gà khắp nơi tìm mua cho bằng được. Cho đến nay, người dân Thổ Hà vẫn nhắc đến truyền kỳ về một chiến kê “bách chiến bách thắng”.

Vào thập kỷ 60 của thế kỷ XX, Thổ Hà có một con gà tên “Mây” được mệnh danh là “Quỷ kê” của ông Trịnh Xuân Lác ở xóm 4 một thời làm mưa, làm gió khắp ba miền. Con gà này có ưu điểm chỉ cần hai “hồ” là hạ gục đối thủ. Với những cú đá hầu dọc nguy hiểm, nó đã được đưa sang Thái Lan thi đấu với con gà nổi tiếng của nước này và chiến thắng sau một ngày đêm ròng rã chiến đấu không nghỉ.

Minh chứng cho đam mê nuôi và chơi gà chọi ở Thổ Hà là một nửa trong số 800 hộ trong làng có thú nuôi gà chọi. Gà chọi Thổ Hà được ca ngợi như một “dũng tướng” với: Mình công, mào cốc, cánh vỏ chai/Đùi dài, quản ngắn chẳng sợ ai. Những miếng đánh của gà chiến Thổ Hà danh chấn đến nay phải kể tới đá hầu dọc, có thể giết chết đối thủ chỉ sau vài miếng. Sau đó mới đến đá kiềng (đá vào hai đầu cánh gà), rồi đá me (đá vào hai mang tai), đánh dọc (đánh thẳng vào đầu gà)…

Theo những người chơi gà “có nghề” thì để tạo được một “dũng tướng”, việc then chốt là phải biết chọn dòng. Gà mẹ phải được xuất thân từ dòng gà bền bỉ, có sức chịu đòn tốt, gan dạ và nhất là không có thói xấu “trả độ”. Còn gà bố phải thuộc dòng có chân đá hiểm hóc, nhiều đòn thế hay.

Để chọn được một chú gà có tiềm chất cũng rất công phu. Anh Nguyễn Đức Quy, người nuôi gà có tiếng ở làng cho biết, trong một bầy gà vừa nở, thường người ta sẽ chọn con nào tách bầy đi kiếm ăn một mình hoặc đêm về không rúc vào nách mẹ ngủ mà lại nằm ngủ đối mặt với mẹ (gọi là gà chầu mỏ). Còn nếu chọn gà không do mình tự “đúc” thì dựa trên những đặc điểm căn bản như: Cựa nhật nguyệt (cựa đen, cựa trắng), gà lưỡng nhãn (2 con mắt khác màu), gà có bớt trong lưỡi hoặc gà tử mị (tối nằm ngủ sải chân, sải cánh, duỗi cổ như chết)…

Thú chơi chọi gà ở Thổ Hà được ví von là nghề “làm chơi ăn thật”. Bởi đã nhiều người bán được gà với giá 45 triệu đồng/con, còn từ 15 tới 20 triệu đồng chẳng phải chuyện hiếm. Cá biệt có con được dân mê gà trả tới 3.500 USD như con “Hắc kê” của gia đình anh Hoan ở xóm 3. Để duy trì nét đẹp của nghề chơi này, hàng năm hội làng Thổ Hà mở vào ngày 21, 22 tháng Giêng luôn có sới chọi để các chú gà chiến tung hoành, cọ xát.

Đến làng Thổ Hà những ngày này người ta dễ gặp từng nhóm người đứng vòng trong vòng ngoài dưới tán cây lớn hay ở sân đình chứng kiến những trận đá gà đang vào hồi gay cấn. Rồi họ bàn luận, tán thưởng mỗi khi gà ra miếng đánh hay. “Tiếng lành đồn xa”, người từ Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định tìm lên, từ Quảng Ninh, Lạng Sơn tìm về xin đấu và mua bằng được những con gà quý. Từ một thú chơi giải trí dân dã, người dân Thổ Hà đã tạo nên một “thương hiệu” mới cho mình. Những chú gà chọi “Made in.. Thổ Hà” đã được nhiều nơi biết đến như một mặt hàng có giá trị cao.

Gà chọi Thổ Hà là tên gọi mà các anh em sư kê thường dùng để chỉ giống gà Mây, ở Thổ Hà, xã Vân Hà, Việt Yên, Bắc Giang. Từ lâu, giống này đã nổi tiếng là một trong những loại gà chọi có khí thế oai phong, hiếu chiến và cách ra đòn cực kì nhạy bén. Thêm vào đó, với ngoại hình, bộ lông mượt mà, nhiều màu sắc, gà chọi Thổ Hà còn được nhiều người ưu ái, mua về để làm cảnh.

Có thời điểm, gà chọi Thổ Hà được đẩy giá lên đến hàng ngàn đô la Mỹ, đem đến nguồn thu nhập không nhỏ cho người dân ở đây.

Cách nhận biết gà chọi Thổ Hà

Với nhưng người có nhiều kinh nghiệm chơi gà chọi thì việc nhận biết gà chọi Thổ Hà không quá khó khăn. Chỉ cần nhìn vào dáng đi, kích thước đầu, cổ và cựa, chân,… là đã có thể phán đoán chính xác về nguồn gốc của nó. Tuy nhiên, nếu chưa từng nuôi loại gà này thì bạn rất dễ nhầm lẫn. Đa phần, gà chọi Thổ Hà thường có những đặc điểm như sau:

Đầu và cổ có kích thước vừa phải, phần đầu chỉ to hơn cần cổ một chút, có hình như giọt nước. Khi đi, đầu hướng thẳng về phía trước hoặc hơi nhô lên cao một chút.

Mắt gà có nhiều đốm đen xung quanh tròng mắt, có nơi còn gọi là gà mắt ếch

Đôi chân gà săn chắc, cặp đùi cao và to vừa phải, không có quá nhiều thịt nhưng sờ vào cảm giác cứng cáp.

Chân gà có màu trắng ngà hoặc vàng cam. Cá biệt có một số con xuất hiện dị tướng về vảy như vảy vấn sao, cựa nhật nguyệt…

Lông gà có nhiều sắc đen và tím than. Bộ cánh gà ôm sát vào thân, khi dùng tay để kiểm chứng, có thể thấy hai cánh gà ôm sát vào thân của chúng.

Ngoài ra, để nhận biết chính xác đó có phải là gà chọi Thổ Hà hay không, bạn có thể về tận xã Vân Hà để tìm mua cho mình một con ưng ý. Lúc này, bạn sẽ có cơ hội để tìm hiểu rõ về nguồn gốc, độ thuần chủng của chúng.

Câu chuyện nhân giống gà chọi Thổ Hà

Ở miền Bắc, trò chơi gà chọi đã trở thành hình thức sinh hoạt dân gian vô cùng phổ biến. Thông qua đó, các lão nông, người mê gà có cơ hội giao lưu, học hỏi lẫn nhau.

Để bảo tồn loài gà có khả năng đấu chọi cực hay này, người làng Thổ Hà đã cực kì công phu trong việc nhân giống và bảo tồn chúng. Thông thường, gà chọi Thổ Hà không được giao phối với những con khác mà chỉ được giao phối với con cùng giống loài trong làng.

Con bố và con mẹ phải được chọn từ những con gà già có khả năng đấu loại xuất sắc nhất. Vì thế, để đúc giống như ý, có khi phải trả qua gần một năm để chọn lọc.

Gà chọi Thổ Hà với những ưu điểm nổi bật đã thể hiện được giá trị của mình trên bản đồ các địa phương có giống nổi tiếng. Trong tương lai, hi vọng nó sẽ được đưa vào danh sách bảo tồn và phát triển hơn nữa.

Làng Thổ Hà, xã Vân Hà, huyện Việt Yên (Bắc Giang) nổi tiếng với giống gà chọi mã hay đá giỏi, thường “làm mưa, làm gió” ở những sới gà đầu xuân. Đã có nhiều con gà chọi được định giá tới hàng chục triệu đồng. Nhưng ít ai biết, để cho “ra lò” những chú “gà nòi” như thế, người nuôi phải dày công tuyển chọn, chăm sóc, huấn luyện…

Giống gà quý

Nhiều người cho rằng, làng Thổ Hà nằm ở vị trí đắc địa, thế đất long chầu, hổ phục vốn là điểm giao thương đông đúc, trên bến dưới thuyền ngày xưa. Không biết có phải do hòa hợp thiên thời, địa lợi hay không mà nơi đây sản sinh ra nhiều “kỳ kê” luôn được dân chơi gà ở khắp nơi săn tìm. Về làng Thổ Hà, thoạt nhìn thấy san sát những giàn bánh đa nem trắng muốt, những ngôi nhà nối nhau loang lổ vệt thời gian; dù đất chật nhưng người dân Thổ Hà vẫn dành một phần để… nuôi gà. Ông Cáp Trọng Việt, Trưởng thôn Thổ Hà cho biết, thôn có gần 800 nóc nhà thì một nửa trong số ấy có gà chọi trong nhà. Và trong bất kỳ ngõ nào của làng cũng có người nuôi gà.

Theo ông Cáp Trọng Doanh, một người có thâm niên nuôi gà chọi thì dòng gà Thổ Hà đã được gìn giữ từ hàng trăm năm nay. Từ “đúc gà” – tìm gà bố mẹ cho giao phối đến “tuyển gà” – chọn ra những con gà tốt, có khả năng chiến đấu cao được tiến hành công phu. Yếu tố “tông tử” rất quan trọng, tức là gà sinh ra phải từ gà bố, mẹ thuần chủng, có nguồn gốc rõ ràng và hầu như gà chọi ở làng Thổ Hà không bao giờ phối giống với các loại gà khác để bảo tồn nguồn gen quý. Chính vì thế, những người sành chơi gà thường đến làng Thổ Hà để kiếm tìm những chú gà chọi tốt nhất. Giá gà chọi vì thế cũng được đẩy lên chót vót. Theo ông Doanh, nhiều người trong làng đã bán được những con gà đến vài chục triệu đồng.

Nghề chơi cũng lắm công phu

Gà chọi Thổ Hà được ca ngợi như “dũng tướng” uy nghi, với vẻ đẹp hình thể: Mình công, mào cốc, cánh vỏ chai/ Đùi dài, quản ngắn chẳng sợ ai. Thế nhưng để chăm sóc và huấn luyện được những chú gà như thế, ngoài việc tuyển chọn gắt gao thì chế độ dinh dưỡng, ăn, nghỉ, luyện tập cũng được các chủ gà quan tâm đặc biệt. Thức ăn chủ yếu vẫn là thóc để bảo đảm sự săn chắc của gà; và thịt dùng khi muốn tăng nước trong cơ thể gà. Người làng Thổ Hà thường xuyên chú ý đến trọng lượng của gà chọi, khi chớm thấy có biểu hiện lên cân phải có chế độ hãm béo tức thời. Trong đó, củ nghệ được coi là vật bất ly thân trong quá trình huấn luyện gà chiến bởi theo những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực này, nghệ có tác dụng bổ máu, tiêu mỡ, lành lặn vết thương, săn chắc cơ thịt.

Thông thường, một chú gà chọi ở làng Thổ Hà từ lúc nở ra đến lúc bước vào giai đoạn huấn luyện phải mất 6 tháng. Đây là giai đoạn “om trường”, công đoạn vất vả nhất nhưng cũng quan trọng nhất. Vài ba lần/ngày, người nuôi gà phải dùng củ nghệ, lá chè xanh đun sôi, vỗ và mát-xa cho gà làm cho da gà săn chắc và dày nhất để khi chiến đấu, đối phương có mổ hay đá cũng chịu được. Mỗi ngày gà được khởi động bằng việc chạy bu (chạy lồng) cho xương thịt dẻo dai.

Trong chu trình tập luyện, gà chọi ở làng Thổ Hà phải trải qua 4 kỳ (độ): Hai kỳ vần hơi và hai kỳ vần đòn. Khi vần hơi, gà được bịt mỏ rồi cho cọ cánh, cọ cổ với nhau. Mục đích của vần hơi là nhằm kích thích bản năng chiến đấu và tạo sự dẻo dai cho gà chiến sau này. Thời gian vần hơi mỗi lần khoảng 120 phút trong 15-17 ngày liên tục. Hết thời gian vần hơi đến giai đoạn vần đòn. Các cặp gà được sắp xếp cho đá nhau, từ đây mới bộc lộ rõ những ưu, nhược điểm của từng chú gà đồng thời là giai đoạn gà bắt đầu thể hiện những thế đánh độc đáo của mình. Tuy nhiên, khi ra đánh nhiều chú gà đã có những miếng biến lối để chế ngự đòn của đối phương, thiên biến vạn hóa. Những chú gà như thế cùng với gà “cườm trên”, hoặc “cườm hai mang” – đè cổ gà đối phương, vò cho đến mê mệt rồi mới đánh được coi là những gà chiến tuyệt hảo trên sới gà ngày xuân.

Gìn giữ hồn quê

Chọi gà vốn là một thú chơi có từ lâu đời của người dân nông thôn mỗi dịp xuân về và trong những lúc nông nhàn. Với người làng Thổ Hà, chọi gà gắn liền với đời sống thường nhật và mang giá trị tinh thần thượng võ. Hiện nay, ngoài hội làng mở mỗi năm một lần tạo điều kiện cho các chú gà tung hoành, làng Thổ Hà còn có ba sới gà thường xuyên hoạt động. Thế nhưng, cùng với thời gian và sự bành trướng ngày càng lớn của đồng tiền vào các sới gà, chọi gà ở Thổ Hà cũng đang dần mất đi ý nghĩa đích thực của nó.

Ông Cáp Trọng Doanh tâm sự: “Nhiều lúc, tôi không khỏi ngậm ngùi vì trò chọi gà không còn được như xưa nữa. Bây giờ, để tìm một sới gà không có cá độ thật khó. Nhẹ thì vài trăm nghìn, nặng thì đến tiền triệu, có khi người ta thù hằn nhau cũng vì chọi gà. Nhưng như thế không bền, nhiều người chơi gà chọi chân chính bảo nhau cách thưởng thức thú vui, thay vì chạy theo những lệch lạc. Tôi vẫn tin, một ngày nào đó trò chơi này sẽ được trở về với ý nghĩa truyền thống, để trả lại những giá trị đích thực cho danh tiếng gà chọi Thổ Hà”.

Gà chọi Thổ Hà là tên gọi mà các anh em sư kê thường dùng để chỉ giống gà Mây, ở Thổ Hà, xã Vân Hà, Việt Yên, Bắc Giang. Từ lâu, giống này đã nổi tiếng là một trong những loại gà chọi có khí thế oai phong, hiếu chiến và cách ra đòn cực kì nhạy bén. Thêm vào đó, với ngoại hình, bộ lông mượt mà, nhiều màu sắc, gà chọi Thổ Hà còn được nhiều người ưu ái, mua về để làm cảnh.

Có thời điểm, gà chọi Thổ Hà được đẩy giá lên đến hàng ngàn đô la Mỹ, đem đến nguồn thu nhập không nhỏ cho người dân ở đây.

Cách nhận biết gà chọi Thổ Hà

Với nhưng người có nhiều kinh nghiệm chơi gà chọi thì việc nhận biết gà chọi Thổ Hà không quá khó khăn. Chỉ cần nhìn vào dáng đi, kích thước đầu, cổ và cựa, chân,… là đã có thể phán đoán chính xác về nguồn gốc của nó. Tuy nhiên, nếu chưa từng nuôi loại gà này thì bạn rất dễ nhầm lẫn. Đa phần, gà chọi Thổ Hà thường có những đặc điểm như sau:

Đầu và cổ có kích thước vừa phải, phần đầu chỉ to hơn cần cổ một chút, có hình như giọt nước. Khi đi, đầu hướng thẳng về phía trước hoặc hơi nhô lên cao một chút.

Mắt gà có nhiều đốm đen xung quanh tròng mắt, có nơi còn gọi là gà mắt ếch

Đôi chân gà săn chắc, cặp đùi cao và to vừa phải, không có quá nhiều thịt nhưng sờ vào cảm giác cứng cáp.

Chân gà có màu trắng ngà hoặc vàng cam. Cá biệt có một số con xuất hiện dị tướng về vảy như vảy vấn sao, cựa nhật nguyệt…

Lông gà có nhiều sắc đen và tím than. Bộ cánh gà ôm sát vào thân, khi dùng tay để kiểm chứng, có thể thấy hai cánh gà ôm sát vào thân của chúng.

Ngoài ra, để nhận biết chính xác đó có phải là gà chọi Thổ Hà hay không, bạn có thể về tận xã Vân Hà để tìm mua cho mình một con ưng ý. Lúc này, bạn sẽ có cơ hội để tìm hiểu rõ về nguồn gốc, độ thuần chủng của chúng.

Câu chuyện nhân giống gà chọi Thổ Hà

Ở miền Bắc, trò chơi gà chọi đã trở thành hình thức sinh hoạt dân gian vô cùng phổ biến. Thông qua đó, các lão nông, người mê gà có cơ hội giao lưu, học hỏi lẫn nhau.

Để bảo tồn loài gà có khả năng đấu chọi cực hay này, người làng Thổ Hà đã cực kì công phu trong việc nhân giống và bảo tồn chúng. Thông thường, gà chọi Thổ Hà không được giao phối với những con khác mà chỉ được giao phối với con cùng giống loài trong làng.

Con bố và con mẹ phải được chọn từ những con gà già có khả năng đấu loại xuất sắc nhất. Vì thế, để đúc giống như ý, có khi phải trả qua gần một năm để chọn lọc.

Gà chọi Thổ Hà với những ưu điểm nổi bật đã thể hiện được giá trị của mình trên bản đồ các địa phương có giống nổi tiếng. Trong tương lai, hi vọng nó sẽ được đưa vào danh sách bảo tồn và phát triển hơn nữa.